Wettelijk systeem
Volgens de wet is een legaat een uiterste wilsbeschikking waarin de erflater aan een of meer personen een vorderingsrecht toekent. Een legaat is een schuld van de nalatenschap. De erfgenamen zijn, na aanvaarding, verplicht om de schulden van de nalatenschap (zo veel mogelijk) te voldoen. De woorden zo veel mogelijk staan tussen haakjes, omdat het antwoord op de vraag in hoeverre zij verplicht zijn om de nalatenschapsschulden te voldoen, afhankelijk is van de manier waarop zij de nalatenschap hebben aanvaard (zuiver of beneficiair).
Voldoening schulden. Van alle mogelijke nalatenschapsschulden komen legaten als laatste voor voldoening in aanmerking. Dat valt te verklaren vanuit de gedachte dat legaten nieuwe schulden zijn: schulden die ontstaan door het overlijden van de erflater. Het is op zich logisch dat eerst de bestaande schulden moeten worden betaald, voordat de nieuwe schulden voor voldoening in aanmerking komen. Wat over is, nadat alle nalatenschapsschulden (waaronder legaten) zijn betaald, is voor de erfgenamen. De erfgenamen betalen vervolgens erfbelasting over hun netto-erfdeel.
Erfbelasting besparen
Het maken van een legaat is een manier om erfbelasting te besparen. De ontvanger van het legaat mag immers een bepaald bedrag vrij van erfbelasting uit de nalatenschap krijgen. Hoeveel dat is, is afhankelijk van de relatie tussen de erflater en de ontvanger. Wel is het zo dat ieder persoon een minimale vrijstelling heeft van circa € 2.600. Tip. Door aan meerdere personen dit bedrag na te laten, kunnen er meerdere vrijstellingen worden benut.
Kleinkinderen. Kleinkinderen mogen meer belastingvrij erven dan het hiervoor genoemde bedrag van circa € 2.600. Kleinkinderen hebben een vrijstelling van circa € 25.000 per kleinkind. Stel, de erflater heeft vier kleinkinderen, dan kan hij al € 100.000 belastingvrij nalaten. Hij mag uiteraard ook meer of minder dan het belastingvrije bedrag aan een kleinkind nalaten. Dit is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Als de erflater een bescheiden vermogen heeft, zal hij minder aan de kleinkinderen nalaten dan in het geval hij miljoenen zal nalaten.
Vuistregel. Als vuistregel geldt: elke euro die naar het kleinkind gaat, bespaart tien eurocent aan erfbelasting. Bij grote vermogens geldt zelfs dat elke euro die aan het kleinkind wordt nagelaten, twintig eurocent aan erfbelasting bespaart. Een duidelijk gevalletje van massa is kassa. Let op. Kleinkinderen erven niet automatisch van de overledene. Zij moeten in het testament worden genoemd. Zonder testamentaire regeling gaat het belastingvoordeel niet op.
Voorbeeld.Jan heeft een vermogen van € 200.000. Hij heeft twee kinderen: Jaap en Gonda. Jaap heeft één zoon en Gonda één dochter. Jans kleinkinderen erven ieder € 25.000. Hoeveel erfbelasting bespaart dit (globaal)? Zonder testament erven Jaap en Gonda ieder € 100.000. Ieder heeft een vrijstelling van circa € 25.000. Over het meerdere (€ 75.000) betaalt ieder 10% erfbelasting. Dat is circa € 7.500 per kind. Door de kleinkindlegaten wordt de nalatenschap verkleind naar € 150.000. Jaap en Gonda erven ieder € 75.000. Ze hebben € 25.000 per persoon vrijstelling. Over € 50.000 betalen zij 10% erfbelasting = € 5.000. Daarmee wordt in dit geval € 5.000 erfbelasting bespaard.